Levenseinde - Deel 1

In de voorbereiding van onze emigratie naar Thailand maakten we met de familie enkele afspraken.

Ik zou, zolang mijn vader leefde, hem en de familie jaarlijks een kort bezoek brengen, om de twee maximaal drie jaar zouden we beiden gaan.

We spraken ook af dat, als vader zou komen te overlijden, er zou getracht worden ons een kleine week tijd te geven om in België te geraken.

Vader stierf met Songkran 2008 en ondanks de praktische problemen met transport in die periode en daarbovenop de tegenwerking van de visumdienst in Bangkok slaagden we er toch in ruim op tijd in België te zijn.

Bij het maken van de afspraken kwam de wedervraag of, in het geval het moment voor iemand van ons gekomen zou zijn, het dan mogelijk is om de familie in België minstens de kans te geven te overwegen naar Thailand te komen, en dat kan.

Die vraag kwam er omdat ik duidelijk de wens had uitgesproken om geheel volgens de hier geldende gebruiken te worden gecremeerd.

Eind 2007 maakte ik enkele foto's van de "faciliteiten" hier in het dorp aanwezig, 't kwam er nog niet van om erover een blogbericht te schrijven.

Bovenstaande brandstapel was toen nog steeds in gebruik.

Ik was in 1992 getuige van de crematie van de grootmoeder van Phan op deze brandstapel en moet daar nog foto's van hebben die ik momenteel niet terugvind.

Ik was nooit getuige van het verzamelen van de resten maar er moeten nogal wat botten en beenderen overblijven na een dergelijke verbranding vrees ik.

In 2007 was dit de toestand van een nieuw crematorium in aanbouw.

Wat ik er over hoorde was dat onenigheid tussen de verschillende dorpen belette het geheel af te werken.

In augustus 2008 bleek er echter weer schot in de zaak te komen.

In maart 2006 waren we aanwezig bij de crematie van de Belgische echtgenoot van een Thaise ex-collega van Phan en ik kon me sindsdien inbeelden hoe het er ook bij ons moest gaan uitzien en hoe het in zijn werk zou gaan.

Ik had hier gemerkt dat het om een gesloten oven gaat gestookt met houtskool wat toch tot een vollediger verbranding moet leiden.

Wanneer de oven in Paksuai gebruikklaar was weet ik niet precies, tot op heden ontbreken er naar mijn gevoel nog steeds enkele versieringen om het geheel af te maken.

In de nacht van vorige week woensdag op donderdag (28 op 29 april 2010) stierf, geheel onverwacht, yai Sap onze buurvrouw aan de kant van Phonphisai.

Ze was reeds jaren hartpatiënt en werd omstreeks half twaalf 's nachts, zwevend tussen leven en dood, naar het ziekenhuis in Phonphisai gevoerd.

In het ziekenhuis slaagde men er niet in het hart weer op gang te brengen en kort voor middernacht werd ze overleden verklaard.

Gezien yai Sap familie en naaste buur was waren wij zeer nauw bij de gebeurtenissen in de daaropvolgende dagen betrokken.

Ik ga mogelijk details vergeten, zelfs niet weten, maar ook bewust en uit respect verzwijgen.

Toch zal ik trachten, in eerste plaats voor onze familie in Nederland en België, een overzicht te geven van het verloop van de laatste dagen.

Anders dan gewoonlijk zullen enkel de foto's in dit blogbericht publiek zijn.

Ik heb vele, vaak emotionele en dus persoonlijke, foto's die ik aan de familie wil voorbehouden.

Het verslag zal misschien ook een beetje chaotisch lijken het verloop van de gebeurtenissen was echter, zeker met Westerse ogen bekeken, ook vaak chaotisch.

Dag 1, donderdag

Onmiddellijk na de verklaring van de dokter keren wij met yai Sap's echtgenoot to Ting en enkele familieleden terug naar huis enkel zoon Khaew blijft met twee aanverwanten van yai Sap in het ziekenhuis.

Thuisgekomen worden nog meer in het dorp levende familieleden op de hoogte gesteld, bellen we de zus van Phan in Nederland, onze kinderen Tang in Rayong, Taeng in Korat en nichtje Dong in Bangkok.

Ik bel ook met mijn zus en nichtje die hier reeds op bezoek waren en zodoende een band met yai Sap opgebouwd hadden.

Iedereen reageert aangeslagen. Tang, Taeng en Dong verklaren, na overleg met hun werkgevers, te willen afkomen daar moeten we dus rekening mee houden.

Als bij toeval zien we die nacht phuyai Leun voorbijrijden, hij werd meteen gebeld en komt terug.

Phuyai Leun heeft goede contacten met diverse tempels en is goed op de hoogte van de organisatie van Boeddhistische ceremonieën in de locale stijl en fungeert dus als een soort ceremoniemeester.

Het is drie uur voorbij wanneer het lichaam van yai Sap thuis afgeleverd wordt, de reiniging en balseming werden in het ziekenhuis uitgevoerd zodat, zelfs met de hier heersende temperaturen, het lichaam zonder koeling enkele dagen op crematie kan wachten.

Er werd intussen echter besloten de uitvaart en crematie vrijdagmiddag te laten plaatsvinden.

Wetende enkele zware dagen voor de boeg te hebben besluiten we nog even het bed op te zoeken, van slapen komt echter niet veel.

Omstreeks vijf uur staan we terug op en merken dat het nieuws zich blijkbaar reeds in het dorp begon te verspreiden.

Er was inmiddels een kist geleverd en alsmaar meer mensen kwamen de overledene groeten.

Er werden dadelijk ook praktische maatregelen genomen.

Zo werd, om het werk voor de familie te verlichten, Thiew ingeschakeld om voor de catering te zorgen.

Als je weet gedurende meerdere dagen zowat 24/24 gasten van eten en drinken te moeten voorzien kan je best wat hulp gebruiken.

Er werden ook tenten, tafels, stoelen, eet- en kookgerei, koelboxen, ... besteld en geleverd.

Thiew trok dadelijk naar de markt in Phonphisai om de nodige inkopen te doen.

Omstreeks negen uur is alles in volle gang en kort na negen uur arriveren de monniken voor de eerste gebeden.

Administratie is ook een belangrijke opdracht vandaag.

Het ziekenhuis leverde een document met de omstandigheden van het overlijden, het dorpshoofd (phuyai ban) moet eveneens een document invullen en daarna trekken we naar de Amphur.

Daar worden de gegevens, aangevuld met nog enkele vragen, verwerkt tot een overlijdensakte, de huisregistratie wordt aangepast de identiteitskaart ingehouden.

De bediende is attent en vraagt of we vooraf de nodige kopiëren van de ID kaart namen en dat deden we.

Al bij al verliep dit erg vlot en professioneel.

Financieel kan een overlijden ook voor problemen zorgen.

Je kan in alles de tering naar de nering zetten er zijn en blijven, temeer daar je je geliefden op een degelijke manier wil uitgeleide doen, aanzienlijke kosten.

Zonder inbreuk te doen op de privacy wil ik toch een algemeen beeld schetsen van wat hier mogelijk is om de kosten te (helpen) dekken.

Vanzelfsprekend heb je levensverzekeringen, meestal gekoppeld aan een hospitalisatie- en/of ongevallenverzekering, relatief duur en dus niet voor eenieder weggelegd.

Diverse banken hebben ook verzekeringen waarvan ik de details niet ken.

Hier op het platteland nemen mensen meestal deel in kleinschalige, op solidariteit gestoelde (de bijdrage is afhankelijk van het aantal overlijdens van aangeslotenen) verzekeringen op dorpsniveau, districtsniveau, ...

Dit soort verzekering werkt heel direct en reeds erg vroeg in de ochtend werd een voorschot uitbetaald.

Met de overlijdensakte in handen kan je aanspraak maken op het saldo en/of bedragen verzekerd bij grotere organisaties.

Zoals gebruikelijk hier blijft er meerdere dagen en 24/24 gezelschap voor de overledene en de naaste familie waarbij eten, drinken en kaart spelen of TV-DVD kijken de hoofdbezigheid vormen.

Dag 2, vrijdag

Vandaag is dus de dag van de uitvaart en crematie en er is vanaf de vroege ochtend bedrijvigheid.

In de loop van de voormiddag beginnen ook de voorbereidingen voor de inwijding tot novice (buat nen) van vijftien mannelijke familieleden en vrienden, na de crematie treden die echter onmiddellijk terug in het gewone leven.

Rond de middag worden we naar Phonphisai ontboden om iets financieel te regelen, mijn vraag of we wel tijdig terug geraken voor de uitvaart amper een uur later wordt weggewuifd.

Uiteindelijk komen we gelijktijdig met de begrafenisstoet bij het crematorium toe.

De begrafenisstoet maakt drie rondes omheen het crematorium waarna de kist voor de oven wordt opgebaard.

De novices gaan als eersten groeten waarna familie en vrienden het lichaam in de nu geopende kist met geparfumeerd water gaan besprenkelen.

Er dreigt onweer en er is tot spoed aangemaand, iedereen neemt plaats en de gebeden beginnen.

Eens de gebeden en een stevige regenbui voorbij is er voor iedereen de mogelijkheid een laatste groet te brengen bij de nu opnieuw gesloten kist en maken we nog enkele familiefoto's ter herinnering.

Hierop volgen de laatste voorbereidingen voor de crematie en wordt het vuur ontstoken.

De ceremonie hier is voorbij, de monniken stoppen echter nogmaals bij het huis voor gebeden.

De dagen na de crematie zijn ook belangrijk, dat verhaal komt in een volgende aanvulling.